8. Cmentarz żydowski

Stoimy przed bramą, za którą znajduje się jeden z największych i najlepiej zachowanych cmentarzy żydowskich w południowej Polsce. Jego historia sięga XVI wieku, kiedy tarnowska gmina żydowska założyła w ówczesnej wsi Pogwizdów własną nekropolię. Istnieją podejrzenia, że nie był to pierwszy cmentarz żydowski tej społeczności, jednak brak jednoznacznych wskazówek uniemożliwia nam wskazanie pierwszego miejsca pochówku żydowskich tarnowian. 

Cmentarz żydowski w Tarnowie jest doskonałą ilustracją historii tarnowskich Żydów. Znajdziemy tu groby wielkich rabinów, działaczy społecznych i politycznych, zasłużonych dla miasta i regionu, czy wreszcie żołnierzy walczących w trakcie I wojny światowej. Jednocześnie wiele z macew (czyli żydowskich nagrobków) to dzieła sztuki, świadczące o wysokim kunszcie tarnowskich kamieniarzy. 

W czasie drugiej światowej, cmentarz żydowski stał się miejscem masowych egzekucji, o czym zaświadcza pomnik znajdujący się zaraz przy wejściu, stworzony z jedynej pozostałości po Synagodze Jubileuszowej wysadzonej przez Niemców w listopadzie 1939 roku. Na tej ocalałej kolumnie znajdziemy cytat z poematu Nachmana Bialika pod tytułem “W mieście rzezi”: „…a słońce świeciło i nie wstydziło się…”

Po wojnie, staraniem społeczności żydowskiej, uporządkowano zdewastowany cmentarz. Niedawno miała miejsce jego kompleksowa renowacja. Dziś opiekę nad tym terenem sprawują lokalni aktywiści pod wodzą Adama Bartosza, wieloletniego kustosza tarnowskiego muzeum. Skupieni w Komitecie Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej w Tarnowie, stali się strażnikami dziedzictwa tarnowskich Żydów.